Trudno wyobrazić sobie ogród ziołowy lub warzywny bez aromatycznego kopru, który ma tak wiele właściwości leczniczych oraz wielorakie zastosowanie.
Koper ogrodowy (Anethum graveolens L.) zwany koperkiem i koper włoski (Foeniculum vulgare Mill.) czyli fenkuł włoski, to aromatyczne rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae). Oba gatunki łączy miejsce pochodzenia i występowania, południowo-zachodnia Azja i rejon Morza Śródziemnego. Rośliny te stosuje się w celach leczniczych. Stanowią źródło olejku eterycznego, witamin oraz minerałów. Mają działanie wiatropędne, przeciwwymiotne, pobudzające perystaltykę jelit, przeciwgrzybicze, odkażające, rozkurczowe, uspakajające, wykrztuśne oraz pobudzające laktacje. Doskonale sprawdzają się jako dodatek do sosów, surówek, zup, dań mięsnych i rybnych (szczególnie świeże ziele koperku). Owoce stosuje się w kosmetyce (np. w mieszankach zapachowych, w pastach i płynach do płukania ust), w przemyśle cukierniczym, piekarniczym i spożywczym (aromatyzowanie octu i marynat), a także w produkcji wódek i likierów.
Koper ogrodowy
Koper włoski
Czym różnią się koper ogrodowy i włoski?
Różnią się kształtem korzenia, długością nasion, ogólnym pokrojem oraz metodą uprawy.
Koper ogrodowy to jednoroczna roślina zielna, wytwarzająca korzeń palowy oraz prostą i nagą łodygę do 120 cm wysokości, rozgałęzioną w górnej części. Owadopylne kwiaty są drobne, żółte, zebrane w baldachy na wierzchołku łodygi i jej rozgałęzień. Kwitnie od lipca do września. Owocem jest szarobrązowa rozłupka (3-5 mm długości).
Fenkuł w warunkach naturalnych jest byliną osiągającą wysokość nawet do dwóch metrów. W uprawie to dwuletnia roślina. W pierwszym roku wykształca korzeń palowy i część nadziemną w postaci cebuli uformowanej ze zgrubiałych, mięsistych pochew liściowych oraz rozetę pierzastozłożonych liści. W drugim roku wybija w dwumetrowe pędy kwiatostanowe, które pokrojem, kwiatami oraz owocami (3-12 mm długości) podobne są do pędów kopru ogrodowego.
Obie rośliny są wysokie, mają pierzaste formy liści, podobne i obfitujące w nektar baldachimy kwiatowe, kwitnące w tym samym okresie oraz aromatyczne owoce. Nasiona kopru ogrodowego mają przyjemny, słodki, korzenny zapach i smak zaś włoskiego, anyżkowy. Fenkuł ma bardziej krzaczasty pokrój. Istnieją trzy warianty tej rośliny: odmiana słodka (Foeniculum vulgare var.dulce), zwana rzymskim, fenkuł dziki/gorzki (F. vulgare var. vulgare) oraz popularny fenkuł bulwiasty (F. vulgare var. azoricum).
Uprawa kopru
Koper ogrodowy z pewnością wysiać potrafi każdy, kto zapewni tej roślinie słoneczne i osłonięte od wiatrów stanowisko, o żyznej, dobrze uwilgotnionej, bogatej w azot, przepuszczalnej glebie. W uprawie towarowej nasiona wysiewa się bezpośrednio do gruntu od marca do połowy sierpnia, w amatorskiej wysiewamy go współrzędnie z innymi warzywami, od wiosny do jesieni w odstępie dwutygodniowym, co zapewni ciągłość zbiorów. Nie najgorzej rośnie przy buraku, cebuli, grochu, marchwi, ogórku (przyśpieszając ich kiełkowanie i sprzyjając wzrostowi). Dobrze siać go między lub przy warzywach kapustnych (kapusta, kalafior, brokuł, jarmuż), ponieważ wydzielane przez niego olejki lotne odstraszają bielinka kapustnika. Koper zielony zbiera się stopniowo lub jednorazowo, gdy rośliny osiągną 15-20 cm wysokości, w zależności od potrzeby. Ten przeznaczony do kwaszenia ogórków, gdy owoce w baldachach osiągną fazę dojrzałości woskowej, a na suche nasiona na przełomie lipca i sierpnia po osiągnięciu pełnej dojrzałości.
Fenkuł wymaga większego nakładu pracy oraz zbliżonych warunków uprawowych niż koperek, ale preferuje gleby o odczynie obojętnym lub alkalicznym. Praktykuje się dwa sposoby uprawy kopru włoskiego: wysiew nasion wprost do gruntu po połowie kwietnia w rzędy co 30 cm, wykonując przerywkę pozostawiając rośliny co 20-30 cm w rzędzie, zbiór zgrubień i liści przeprowadza się po 12-13 tygodniach. Metoda ta jest rzadko stosowana w naszym kraju ze względu na nie zawsze korzystne warunki klimatyczne. Uprawa z rozsady wymaga wysiewu nasion w styczniu i lutym do skrzynek wysiewnych, uwzględniając optymalną temperaturę kiełkowania 20-22o C. Ze skrzynek siewki przepikowujemy w rozstawie 4 x 4 cm. Na miejsce stałe w ogrzewanym tunelu lub szklarni, w rozstawie 30 x 35 cm, można wysadzać w marcu lub kwietniu. Bezpośrednio do gruntu, od maja do połowy czerwca. Zbiór następuje po 8-9 tygodniach. Na zbiór jesienny nasiona wysiewa się od połowy czerwca do połowy lipca. W ten sposób w pierwszym roku uprawy zbieramy 10 cm zgrubienia z wytworzonymi 5-8 liśćmi. Po przezimowaniu korzeni, po wcześniejszym ich zabezpieczeniu przed zimowym mrozem, np. słomą, w drugim roku zbieramy nasiona. Jesienią można również wykopać rozsadę otrzymaną z siewu wiosennego i przechować zakopcowaną, w temperaturze nie więcej niż kilka stopni powyżej zera, do następnego sezonu. Zdrowe i silne korzenie sadzi się punktowo w rozstawie 80-100 x 50 cm, pamiętając by szyjka korzeniowa była przykryta ziemią. Koper włoski preferuje sąsiedztwo roszpunki, tymianku, szałwii, bazylii i majeranku.
Używajmy kopru ogrodowego do przyprawienia różnych potraw, a zyskamy lepszy ich smak czy wygląd. Pokochajmy fenkuł za nadanie nowego, ciekawego anyżkowego posmaku w potrawach. Wspierajmy nasz organizm w prozdrowotne składniki obecne w tych obu warzywach.