Porzeczka czarna (Ribes nigrum L.) jest gatunkiem powszechnie uprawianym w wielu krajach i na kilku kontynentach w strefie klimatu umiarkowanego. Polska jest jednym z największym na świecie producentem i eksporterem na rynki zagraniczne półproduktów (koncentrat owocowy i mrożonki) i przetworów porzeczkowych.

Według ostatnich danych[1] Polska zajmuje drugie miejsce w świecie, za Rosją, w produkcji porzeczek, głównie porzeczek czarnych (tab. 1).

Tabela 1. Najwięksi producenci porzeczek (czarnych i czerwonych razem) w świecie, w latach 2015-2017

Lp. Kraj Produkcja owoców (tys. t) Kg/osobę

(2017)

2015 2016 2017
1 Rosja 360 000 395 045 351 304 2,4
2 Polska 159 922 166 110 128 808 3,4
3 Ukraina 25 540 24 500 27 140 0,6
4 U. K. 15 224 12 238 13 899 0,2
5 Niemcy 13 870 13 992 12 470 0,2
6 Francja 11 150 8 210 9 750 0,1
7 Nowa Zelandia 9 166 9 126 9 092 1,9
8 Węgry 3 558 4 582 3 911 0,4
9 Dania 7 910 9 890 3 305 0,6
10 Austria 3 279 1 842 2 963 0,3

Analiza danych wskazuje, że Polska jest pierwsza w przeliczeniu tej produkcji w kg na osobę. Jednak eksperci sugerują, że dane dotyczące produkcji porzeczek w Rosji wydają się być mało wiarygodne, bo obejmują zbiory tych owoców z plantacji produkcyjnych, ogródków działkowych i daczy. Z drugiej strony jeżeli ten poziom produkcji jest wiarygodny, to całkowicie zabezpiecza zagospodarowanie tych owoców na własnym rynku, bez zagrożenia konkurencji z naszym lub innymi krajami europejskimi.

Polska porzeczka w Europie i na świecie

Z informacji KSPCP[2] (za IBA[3]) jasno wynika, że w ostatnich latach nasz kraj produkuje około 57% porzeczek czarnych w skali Europy i blisko 53% w świecie. Z danych Głównego Urzędu Statystycznego – GUS (2018) wynika, że roczne zbiory porzeczek czarnych wynoszą 100–140 tys. ton. Wysoka produkcja tych owoców i pozycja w rankingu światowym jest efektem postępu biologicznego (w postaci nowo wyhodowanych odmian w Instytucie Ogrodnictwa) oraz nowoczesnych technologii produkcji, w tym maszynowego zbioru owoców.

Duży postęp hodowlany osiągnięto w postaci wytworzenia i wdrożenia do uprawy w Polsce i innych krajach, takich odmian porzeczki czarnej jak: ‘Tisel’, ‘Ruben’, ‘Tiben’, ‘Ores’ i ‘Gofert’, ‘Polares’, ‘Tihope’. a ostatnio ‘Polben’ i ‘Polonus’.

Wyzwania w celu utrzymania pozycji liderów produkcji czarnej porzeczki

Utrzymanie wysokiej pozycji w produkcji owoców porzeczki czarnej w świecie oraz zapewnienie konkurencyjności polskiego sadownictwa przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska i zasad produkcji bezpiecznej żywności, zgodnie z aktualnymi wymaganiami w UE wymaga załatwienia kilku ważnych spraw:

  • Tworzenie grup producenckich, stowarzyszeń – lokalnych, regionalnych, krajowych,
  • Planowanie gospodarstw specjalistycznych, w których uprawiane są różne gatunki krzewów jagodowych o podobnej technologii uprawy i maszynowym zbiorem owoców,
  • Lepsza współpraca plantatorów z przemysłem przetwórczym i zamrażalniczym, w tym wprowadzenie umów kontraktacyjnych (podobnie jak w innych krajach EU),
  • Poszukiwanie nowych rynków zbytu – eksportu koncentratu owocowego, mrożonek i przetworów,
  • Inne wykorzystanie niż do przetwórstwa owoców i części roślin (np. owoce deserowe, suszenie owoców, lub żywność funkcjonalna – suplementy diety)
[1] FAOSTAT (http://www.fao.org/faostat/en/#data/TP)
[2] KSPCP – Krajowe Stowarzyszenie Plantatorów Czarnych Porzeczek (http://www.kspcp.pl/)
[3] IBA – Międzynarodowe Stowarzyszenie Porzeczki Czarnej (ang. International Blackcurrant Association); http://www.internationalblackcurrantassociation.com/