Porzeczka czarna (Ribes nigrum L.) jest gatunkiem powszechnie uprawianym w wielu krajach i na kilku kontynentach w strefie klimatu umiarkowanego. Polska jest jednym z największym na świecie producentem i eksporterem na rynki zagraniczne półproduktów (koncentrat owocowy i mrożonki) i przetworów porzeczkowych.
Według ostatnich danych[1] Polska zajmuje drugie miejsce w świecie, za Rosją, w produkcji porzeczek, głównie porzeczek czarnych (tab. 1).
Tabela 1. Najwięksi producenci porzeczek (czarnych i czerwonych razem) w świecie, w latach 2015-2017
| Lp. | Kraj | Produkcja owoców (tys. t) | Kg/osobę
(2017) |
||
| 2015 | 2016 | 2017 | |||
| 1 | Rosja | 360 000 | 395 045 | 351 304 | 2,4 |
| 2 | Polska | 159 922 | 166 110 | 128 808 | 3,4 |
| 3 | Ukraina | 25 540 | 24 500 | 27 140 | 0,6 |
| 4 | U. K. | 15 224 | 12 238 | 13 899 | 0,2 |
| 5 | Niemcy | 13 870 | 13 992 | 12 470 | 0,2 |
| 6 | Francja | 11 150 | 8 210 | 9 750 | 0,1 |
| 7 | Nowa Zelandia | 9 166 | 9 126 | 9 092 | 1,9 |
| 8 | Węgry | 3 558 | 4 582 | 3 911 | 0,4 |
| 9 | Dania | 7 910 | 9 890 | 3 305 | 0,6 |
| 10 | Austria | 3 279 | 1 842 | 2 963 | 0,3 |
Analiza danych wskazuje, że Polska jest pierwsza w przeliczeniu tej produkcji w kg na osobę. Jednak eksperci sugerują, że dane dotyczące produkcji porzeczek w Rosji wydają się być mało wiarygodne, bo obejmują zbiory tych owoców z plantacji produkcyjnych, ogródków działkowych i daczy. Z drugiej strony jeżeli ten poziom produkcji jest wiarygodny, to całkowicie zabezpiecza zagospodarowanie tych owoców na własnym rynku, bez zagrożenia konkurencji z naszym lub innymi krajami europejskimi.
Polska porzeczka w Europie i na świecie
Z informacji KSPCP[2] (za IBA[3]) jasno wynika, że w ostatnich latach nasz kraj produkuje około 57% porzeczek czarnych w skali Europy i blisko 53% w świecie. Z danych Głównego Urzędu Statystycznego – GUS (2018) wynika, że roczne zbiory porzeczek czarnych wynoszą 100–140 tys. ton. Wysoka produkcja tych owoców i pozycja w rankingu światowym jest efektem postępu biologicznego (w postaci nowo wyhodowanych odmian w Instytucie Ogrodnictwa) oraz nowoczesnych technologii produkcji, w tym maszynowego zbioru owoców.
Duży postęp hodowlany osiągnięto w postaci wytworzenia i wdrożenia do uprawy w Polsce i innych krajach, takich odmian porzeczki czarnej jak: ‘Tisel’, ‘Ruben’, ‘Tiben’, ‘Ores’ i ‘Gofert’, ‘Polares’, ‘Tihope’. a ostatnio ‘Polben’ i ‘Polonus’.
Wyzwania w celu utrzymania pozycji liderów produkcji czarnej porzeczki
Utrzymanie wysokiej pozycji w produkcji owoców porzeczki czarnej w świecie oraz zapewnienie konkurencyjności polskiego sadownictwa przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska i zasad produkcji bezpiecznej żywności, zgodnie z aktualnymi wymaganiami w UE wymaga załatwienia kilku ważnych spraw:
- Tworzenie grup producenckich, stowarzyszeń – lokalnych, regionalnych, krajowych,
- Planowanie gospodarstw specjalistycznych, w których uprawiane są różne gatunki krzewów jagodowych o podobnej technologii uprawy i maszynowym zbiorem owoców,
- Lepsza współpraca plantatorów z przemysłem przetwórczym i zamrażalniczym, w tym wprowadzenie umów kontraktacyjnych (podobnie jak w innych krajach EU),
- Poszukiwanie nowych rynków zbytu – eksportu koncentratu owocowego, mrożonek i przetworów,
- Inne wykorzystanie niż do przetwórstwa owoców i części roślin (np. owoce deserowe, suszenie owoców, lub żywność funkcjonalna – suplementy diety)
